آلرژی چیست؟
حساسیت یا آلرژی، واکنش بدن به ماده‌ای بی‌ضرر است که سیستم ایمنی آن را یک عامل بیگانه و مضر تشخیص می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، تماس با ماده‌ای مانند گرده، ممکن است باعث برانگیختن واکنش سیستم ایمنی شود. این مواد که باعث بروز این واکنش‌ها می‌شوند آلرژن نامیده می‌شوند.
علائم حساسیت و آلرژی
علائم حساسیت به‌صورت خفیف، متوسط یا شدید طبقه‌بندی می‌شوند:
- واکنش‌های خفیف شامل علائم موضعی (یعنی تنها در ناحیه مشخصی از بدن دیده می‌شوند) مانند بثورات پوستی یا کهیر، خارش، قرمزی چشم و آبریزش بینی است. این واکنش‌ها به سایر قسمت‌های بدن سرایت نمی‌کند
- واکنش‌های متوسط شامل علائمی است که به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت می‌کند. علائم ممکن است شامل خارش، کهیر، تورم و مشکل در تنفس باشد
- واکنش‌های آلرژیک شدید که به نام آنافیلاکسی هم شناخته می‌شوند به‌عنوان شرایط اورژانسی و مخاطره‌آمیز به شمار می‌روند که به علت پاسخ ناگهانی و شدیدی بدن به آلرژن، کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنافیلاکسی ممکن است با خارش شدید چشم یا صورت شروع شده و در عرض چند دقیقه، علائم جدی‌تری ازجمله تورم گلو (که می‌تواند باعث مشکلاتی در بلع و تنفس شود)، درد شکمی، گرفتگی عضلات، استفراغ، اسهال، کهیر و تورم بدن (آنژیوادم) ظاهر شوند. همچنین ممکن است آشفتگی ذهنی یا سرگیجه به علت کاهش فشارخون نیز رخ دهد
انواع آلرژی و حساسیت و راه‌های درمان
هر شخصی ممکن است به انواع مختلفی از مواد ازجمله گرده، پوست حیوانات، کپک، کنه‌ها و گرد و غبار حساسیت داشته باشید.
حساسیت و آلرژی به گرده گل‌ها
رینیت آلرژیک فصلی (حساسیت فصلی) یا تب یونجه یک واکنش آلرژیک به گرده گل است. حساسیت فصلی باعث التهاب و تورم مخاط بینی و چشم می‌شود. علائم رینیت شامل عطسه، احتقان بینی، خارش بدن، آبریزش بینی و اشک‌آلود شدن چشم است. از گزینه‌های درمانی برای حساسیت فصلی می‌توان آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، ضد لکوترین‌ها، کورتون‌های استنشاقی، آنتی‌هیستامین‌های بینی و قطره‌های کرومولین چشمی را نام برد.
در برخی افراد، علائم آسم آلرژیک مثل خس‌خس سینه، تنگی نفس، سرفه، و یا درد قفسه سینه در اثر قرار گرفتن در معرض گرده‌ها پدید می‌آید. علائم آلرژی را می‌توان با فاصله گرفتن از گرده گل کاهش داد. وقتی که مقدار گرده در هوا زیاد است بهتر است در خانه بمانید و پنجره‌ها را ببندید. یکی از راه‌های درمان آلرژی فصلی ایمونوتراپی است که از طریق آن حساسیت سیستم ایمنی نسبت به ماده حساسیت‌زا از بین می‌رود.
حساسیت و آلرژی به کنه
کنه‌ها موجودات ریزی هستند که در گرد و غبار و در الیاف خانگی مانند بالش، تشک، فرش و پتو زندگی می‌کنند. کنه‌ها در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کنند. علائم حساسیت و آلرژی به کنه مشابه علائم آلرژی به گرده است. برای کنترل آلرژی به کنه سعی کنید که همیشه روبالشی‌ها، تشک‌ها و سایر الیاف و البسه تمیز باشند. همچنین، لازم است که فرش تمیز باشد و در فواصل زمانی کوتاه با جاروبرقی گرد و غبار آن گرفته شود. درمان این نوع آلرژی شامل داروهایی برای کنترل علائم بینی، چشم و علائم تنفسی است. اگر علائم با تجویز دارو کاهش نیابد، استفاده از ایمونوتراپی یکی از گزینه‌های درمانی خواهد بود.
حساسیت و آلرژی به پوست و کرک حیوانات
واکنش‌های آلرژیک ناشی از حیوانات بر اثر تماس با پروتئین‌های ترشح‌شده از غدد پوستی حیوانات و کرک و مو ایجاد می‌شود. یکی از مفیدترین راه‌ها برای کاهش این نوع آلرژی اجتناب از نگهداری حیوانات در خانه است. بااین‌حال، اگر باز هم تمایل به نگهداری حیوان خانگی خود دارید باید آن را از اتاق‌خواب دور کرده و از پاک‌کننده‌های هوا با فیلتر HEPA جهت پاک شدن هوا استفاده کنید.
شستن مکرر حیوان و انجام معاینات دامپزشکی نیز از دیگر راهکارهای کاهش آلرژن‌ها و ترشحات پوستی است. درمان این نوع آلرژی شامل داروهایی است که علائم بینی، چشم و تنفسی را بهبود دهد. در این نوع آلرژی نیز همچون سایر آلرژی‌های بیان‌شده، در صورت عدم تأثیر داروها ایمونوتراپی به‌عنوان گزینه احتمالی مدنظر خواهد بود.
حساسیت و آلرژی غذایی
آلرژی غذایی زمانی ایجاد می‌شود که بدن بر ضد یک ماده غذایی خاص آنتی‌بادی تولید کند. واکنش آلرژیک به غذا در عرض چند دقیقه پس از خوردن غذا آغازشده و علائم آن اغلب شدید است. در بزرگ‌سالان، شایع‌ترین آلرژی غذایی شامل حساسیت به صدف، بادام‌زمینی و انواع آجیل است. در کودکان آلرژی غذایی شامل حساسیت به شیر، تخم‌مرغ، سویا، گندم، صدف، بادام‌زمینی و آجیل است.
افراد مبتلا به آلرژی غذایی، پس از خوردن غذای حساسیت‌زا دچار علائمی مثل خارش بدن، کهیر، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، مشکلات تنفسی و تورم در اطراف دهان می‌شوند. پرهیز از مصرف غذاهایی که باعث علائم آلرژی می‌شوند بسیار مهم است. اگر شما یا فرزندتان به آلرژی غذایی مبتلا هستید، پزشک ممکن است اپی‌نفرین تزریقی (آدرنالین) را برای شما تجویز کند تا همیشه همراه خود داشته باشید. در صورت خوردن تصادفی غذاهای حساسیت‌زا استفاده از اپی‌نفرین الزامی است. یکی دیگر از روش‌های درمانی آلرژی غذایی ایمونوتراپی خوراکی است.
حساسیت و آلرژی به قارچ و کپک
کپک‌ها درواقع قارچ‌های کوچکی هستند که با تولید هاگ که مانند گرده در هوا شناور است باعث بروز آلرژی در برخی افراد می‌شوند. کپک در قسمت‌هایی از خانه که کم‌نور و مرطوب است همچون زیرزمین و حمام و در بیرون از خانه در فضای باز مثل چمن، روی برگ‌ها، یونجه، مالچ یا زیر قارچ‌ها دیده می‌شوند. اسپورهای کپک در هوای گرم و مرطوب به بیشترین تراکم و غلظت خود می‌رسند. درمان این نوع آلرژی شامل تجویز داروهایی برای کنترل علائم بینی، چشم و مشکلات تنفسی مثل گرفتگی بینی و خارش گلو است. درصورتی‌که علائم با مصرف دارو کنترل نشود، ایمونوتراپی یکی از روش‌های درمانی خواهد بود.
آلرژی به لاتکس
برخی افراد پس از تماس مکرر با لاتکس دچار حساسیت به لاتکس می‌شوند. دستکش‌های لاتکسی مانند دستکش‌هایی که در جراحی یا در نظافت منزل استفاده می‌شوند، منبع اصلی این نوع واکنش‌های آلرژی هستند. در حساسیت به لاتکس علائمی نظیر بثورات پوستی، کهیر، اشک ریزش و سوزش چشم، خس‌خس سینه و خارش پوستی بروز می‌کند. واکنش‌های آلرژیک به لاتکس از خفیف مانند قرمزی و خارش پوست تا شدید مثل مشکلات تنفسی متغیر است.
درصورتی‌که علاوه بر پوست، غشاهای مخاطی نیز در معرض مواد شیمیایی لاتکس قرار گیرند برای مثال در حین جراحی، مراقبت‌های دندانپزشکی یا معاینه زنان، واکنش‌های شدیدتری رخ خواهد داد. درمان حساسیت و آلرژی به لاتکس با حذف لاتکس از زندگی روزمره آغاز می‌شود. اگر به لاتکس آلرژی دارید همراه داشتن کیت اپی‌نفرین مهم است. هیچ درمانی برای آلرژی به لاتکس وجود ندارد و راه درمانی برای این بیماری، پیشگیری و فاصله گرفتن از لاتکس است.
حساسیت به نیش حشرات
اگر زنبور شما را نیش بزند یک واکنش طبیعی شامل درد، تورم و قرمزی در اطراف محل گزیدگی ظاهر می‌شود. اما در حالت آلرژیک، واکنش گسترده‌تر و فراتر از محل نیش است به‌طوری‌که ممکن است بخشی از دست و یا پا ورم کند. گاهی این نوع آلرژی به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد. علائم واکنش آلرژیک به نیش حشرات عبارت‌اند از:
- دشواری در تنفس
- کهیرهای گسترده که به‌صورت بثورات قرمز و خارش‌دار ظاهر می‌شوند که به مناطقی غیر از ناحیه گزش گسترش می‌یابند
- تورم صورت، گلو یا دهان
- خس‌خس سینه یا مشکل در بلع غذا
- بی‌قراری و اضطراب
- نبض سریع
- سرگیجه یا افت شدید فشارخون
واکنش آلرژیک حشرات با اپی نفرین (آدرنالین) درمان می‌شود. اگر به نیش زنبور آلرژی دارید، به یک متخصص آلرژی یا ایمونولوژیست مراجعه کنید تا آزمایش پوست و یا خون برای تائید حساسیت شما به زهر زنبور انجام شود. در صورت تائید حساسیت به سم، ایمونوتراپی با زهر توصیه می‌شود. این کار به کاهش علائم در زمان گزش حشرات کمک می‌کند.
عوارض آلرژی
ممکن است تصور شما از آلرژی، گرفتگی بینی و سرفه‌هایی باشد که در شروع هر فصل جدید اتفاق می‌افتند، اما برخی از این واکنش‌های آلرژیک می‌توانند تهدیدکننده‌ی زندگی باشند. حساسیت باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های دیگری می‌شود، که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
۱. شوک آنافیلاکسی
واکنش شدید به آلرژن‌ها است. غذاها، داروها و نیش حشرات شایع ترین عواملی که موجب بروز آنافیلاکسی هستند.
۲. آسم
آلرژی احتمال ابتلا به آسم را افزایش می‌دهد. آسم بر راه‌های هوایی تاثیر می‌گذارد. در بسیاری موارد، آسم ناشی از قرار گرفتن در معرض آلرژن‌های محیطی (آسم ناشی از آلرژی) است.
۳. سینوزیت و عفونت گوش و ریه
خطر ابتلا به این بیماری‌ها در صورت داشتن تب یونجه یا آسم، بیشتر است.