افرادی که مبتلا به کم کاری هستند واکنش‌های شیمیایی نرمال بدنشان برهم می‌خورد، از حالت تعادل خارج می‌شود و برخی از کارکردهای بدن را دچار اختلال می‌کند. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد، خیلی کم پیش می‌آید که علائمی از خود نشان دهد. اما برخی افراد به تدریج علائمی ظاهر می‌شود که مسلما اختلال در سلامت را درپی دارد.
کم کاری نسبت به پرکاری تیروئید از شدت پایین‌تری برخوردار است. به این معنا نیست که اختلالی بی‌ضرر است، اما می‌توان با تشخیص دقیق آزمایشگاهی عملکرد تیروئید را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از هورمون‌های تیروئید سنتتیک برای درمان و بهبود این اختلال استفاده کرد. دقت داشته باشید که شما نمی‌توانید صرف مشاهده علائم، درمان دارویی خودسرانه انجام دهید و ویزیت متخصص و انجام آزمایش تیروئید تجویز شده ضروری است.
کم کاری تیروئید یا Hypothyroidism بیشتر در زنان به‌خصوص در زنان بالای ۵۰ سال بروز می‌کند، اما مردان نیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوند.
علائم کم‌کاری تیروئید
آن‌چه که از پرکاری تیروئید تاکنون شنیده‌اید برعکس کنید، نشانه‌ها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:
- کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
- بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است
- اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است
- پوست زبر و ضمخت شده است
- بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد
- احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
- کلفت شدن غیرطبیعی صدا
- ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
- بروز مشکل یبوست
- احساس خواب آلودگی در طول روز
- کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
- فراموش کردن غیرعادی مسائل
- بی‌حس شدن دست و پا
- ورم کردن صورت و چشم
- افزایش وزن
- برهم خوردن سیکل قاعدگی
- تشدید خونریزی قاعدگی
- نازایی
- گواتر
- ترشح شیر از پستان
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.
علت کم‌کاری تیروئید چیست؟
بیماری‌های خود ایمن
شایع‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید، یک اختلال خود ایمن به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است که در آن سیستم ایمنی با تولید آنتی‌بادی‌های خود ایمن، به سلول‌های بافت تیروئید حمله می‌کند. در بروز بیماری هاشیموتو تلفیقی از عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل هستند. آنتی‌بادی‌های خود ایمن، با تأثیر مخرب بر بافت تیروئید توانایی این غده را در تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌دهند.
اثر مهاری داروهای پرکاری تیروئید
برای درمان پرکاری تیروئید معمولاً از ید رادیواکتیو و داروهای سرکوب‌کننده غده تیروئید استفاده می‌شود. هدف از تجویز این داروها بازگرداندن تعادل به غده تیروئید است اما گاهی تأثیر داروها بر غده تیروئید بیش‌ازحد متعارف است و باعث بروز کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شوند.
جراحی غده تیروئید
برداشتن قسمتی از غده و یا تمام غده تیروئید به دلیل ابتلا به گره‌های تیروئیدی یا تومورهای سرطانی باعث بروز اختلال کم‌کاری تیروئید در فرد می‌شود. در این موارد فرد باید به‌صورت مادام‌العمر از داروهای هورمونی تیروئیدی استفاده کند.
پرتودرمانی
روش پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های اطراف گردن و یا بالاتنه مورداستفاده قرار می‌گیرد می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر منفی داشته باشد و توانایی آن برای تولید هورمون را کاهش دهد.
عوارض جانبی برخی داروها
مصرف بعضی از داروها بر عملکرد تیروئید تأثیر مخرب دارند و ظرفیت غده را برای تولید هورمون تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال داروهای لیتیومی که برای درمان بعضی از اختلالات روانی تجویز می‌شوند از این دسته داروها به‌حساب می‌آیند.
نقایص مادرزادی
برخی از نوزادان به‌طور مادرزادی با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند. معمولاً نوزادانی که با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند در اوایل زندگی علائم خاصی بروز نمی‌دهند و تنها راه تشخیص چنین اختلالاتی انجام تست تیروئید در بدو تولد است.
اختلال غده هیپوفیز
یکی از علت‌های نادر کم‌کاری تیروئید نقص در غده هیپوفیز و عدم ترشح هورمون TSH است. هورمون TSH یکی از محرک‌های اصلی آزاد شدن هورمون‌های ذخیره‌شده در تیروئید است و در صورت کم بودن TSH در خون، فرد به بیماری کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود. پس حتما در تفسیر آزمایش TSH، سطح این هورمون در خون را مورد بررسی قرار دهید.
بارداری
برخی زنان در طی بارداری و یا پس‌ازآن به دلیل ساخته‌شدن آنتی‌بادی‌های خود ایمن در بدن، دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند. در صورت درمان نشدن این اختلال در طی بارداری، احتمال رخ دادن زایمان زودرس و اختلال پره‌اکلامپسی وجود دارد.
کمبود ید در بدن
ید یکی از عناصر معدنی مهم برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است. اگر این عنصر معدنی به مقدار کافی از طریق وعده‌های غذایی به بدن نرسد فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بایستی مقدار متعادلی را از طریق مواد غذایی جذب کنند.
درمان کم کاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید به نوع کم کاری بستگی دارد؛ برای نمونه چنانچه کم کاری تیروئید براثر کمبود ید در بدن باشد، می‌توان با افزایش ید مصرفی در غذا آن را جبران نمود. در بسیاری از موارد، نیاز است کمبود هورمون تیروئید در بدن را به این دلیل که غده تیروئید قادر به تولید آن نیست، جبران کنیم. به همین دلیل داروهای شیمیایی برای بیماران تجویز می‌شود که رایج‌ترین آن لووتیروکسین است. این دارو، باید حتماً به میزان صحیح تجویز و مصرف شود، زیرا مصرف نادرست آن می‌تواند باعث پرکاری تیروئید یا عوارض دیگر شود. به همین دلیل در ابتدا، پزشکان در فواصل زمانی مشخص پس از آغاز درمان، درخواست آزمایش کم کاری تیروئید می‌دهند که درنتیجه‌ی آن بتوانند دوز صحیح و میزان بهبود را به دست آورند. هنگامی‌که این میزان به حد تعادل رسید، زمان هر آزمایش کم کاری تیروئید، به حدود سالی یک‌بار می‌رسد.
رژیم غذایی کم کاری تیروئید
در این بخش بایدها و نبایدهای رژیم غذایی کم کاری تیروئید را توضیح داده‌ایم که با رعایت آن می‌توانید به اصلاح کم کاری تیروئید، کمک کنید.
در رژیم غذایی کم کاری تیروئید چه چیزهایی بخوریم؟!
- ماهی سالمون : به دلیل دارا بودن ویتامین D
- آجیل برزیلی : به دلیل دارا بودن سلنیوم
- لوبیا سفید و عدس و گوشت قرمز و... : به دلیل دارا بودن آهن (به‌خصوص برای خانم‌ها)
- ید : مثل نمک‌های تصفیه‌شده یددار
- ماهی‌های اقیانوسی مثل ماهی تن : به دلیل دارا بودن تیروزین
- میوه‌هایی مثل موز و آووکادو : به دلیل دارا بودن تیروزین
- کدو در تابستان : به دلیل دارا بودن مس
در رژیم غذایی کم کاری تیروئید چه غذاهایی نخوریم؟!
- سویا : مانع عملکرد ید
- سبزی‌های چلیپایی مثل بروکلی : مانع تولید هورمون تیروئید
- گلوتن مثل گندم و جو : تحریک التهاب و حمله سیستم ایمنی (شرایط آن برای افراد مختلف، متفاوت است)
- قهوه
- برخی از داروها
- ...
ویتامین‌ها و مواد معدنی مهم برای درمان کم کاری تیروئید
- ویتامین C
- ویتامین E
- ویتامین B
- پروتئین و فیبر
- اسید چرب امگا ۳
نکته: برای از بین نرفتن ید نمک، آن را در پایان پخت غذا اضافه نمایید.